Op 25 mei 2018 gebeurde er iets opmerkelijks in Ierland. In een land waar de katholieke kerk decennialang de politieke agenda bepaalde, stemde bijna tweederde van de bevolking voor het legaliseren van abortus. Hoe verander je de mening van een traditioneel katholiek land over een van de meest gevoelige onderwerpen? Wij weten het antwoord: met persoonlijke en oordeelloze gesprekken.
Abortus illegaal door het 8e amendement
In 1983 voegde Ierland het Achtste Amendement toe aan haar grondwet. Vanaf dat moment is abortus in vrijwel alle omstandigheden verboden. Het amendement stelt dat een vrouw en de foetus in de buik gelijke rechten hebben. In de praktijk betekende dat: een absoluut verbod op abortus, zelfs bij verkrachting, incest of levensgevaar.
De gevolgen waren dramatisch, pijnlijk en gevaarlijk. Voor een abortus moeten vrouwen nu noodgedwongen hun eigen land verlaten. Naar schatting maakten meer dan 150.000 Ierse vrouwen de trip naar het buitenland. Anderen probeerden illegale medicijnen te regelen, met het risico op een gevangenisstraf.
Emotioneel was het niet veel beter, vrouwen zwegen uit angst, verdriet en schaamte. Dat taboe werd langzaam doorbroken na de dood van Savita Halappanavar in 2012: een jonge vrouw die overleed aan een infectie omdat haar artsen geen abortus mochten uitvoeren zolang er nog een hartslag was.
Haar dood veroorzaakte een golf van verontwaardiging en langzaam groeide het verlangen naar verandering. Ook het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en het VN-Comité voor de Rechten van de Mens oordeelden: dit verbod schendt de rechten van vrouwen en mensen die zwanger zijn.
De vraag leefde in elke vezel van de samenleving: kan een democratische samenleving zwangere mensen echt het recht ontzeggen om over hun eigen lichaam te beslissen?
Het begin van Together for Yes
In 2018 kondigde de Ierse overheid daarom een referendum aan. De samenleving mocht het zelf bepalen: Moest het Achtste Amendement uit de grondwet verdwijnen? Een Yes-stem betekende een einde aan het abortusverbod, een No-stem hield de status quo in stand.
Al snel ontstond Together for Yes - een grassroots beweging die bestond uit de National Women's Council of Ireland, de Abortion Rights Campaign en de Coalition to Repeal the 8th Amendment. Wat begon als een samenwerking tussen een paar groepen, groeide uit tot een beweging van vrouwenrechtenorganisaties, artsen, studenten, religieuze progressieven en duizenden vrijwilligers.
Together for Yes vormde het kloppende hart van de YES-campagne. De boodschap was simpel en krachtig: zorg ervoor dat vrouwen toegang krijgen tot veilige zorgverlening in hun eigen land en maak abortus weer legaal.
Duizenden persoonlijke gesprekken en verhalen
Together for Yes koos voor een nieuwe aanpak. Geen politieke debatten waarin mensen tegenover elkaar staan, maar persoonlijke verhalen en één-op-één gesprekken. Van mens tot mens.
1.Persoonlijke verhalen
Together for Yes verschoof het debat van principes naar echte personen met echte verhalen. Abortus werd weer een menselijk onderwerp. Het ging niet langer alleen over politieke wetgeving en geloofsovertuiging, maar over de dagelijkse realiteit van de gezondheidszorg voor zwangeren.
Ook online stroomden de verhalen binnen. De hashtag #Repealthe8th werd de meest trending hashtag van 2018 in Ierland. Op de Facebook-pagina ‘In Her Shoes’ deelden mensen anoniem hun verhaal, samen met een foto van hun schoenen. De boodschap: loop eens in haar schoenen.
De honderden verhalen waren aangrijpend en pijnlijk herkenbaar. Tieners die in het geheim naar het Verenigd Koninkrijk reisden. Stellen die een niet-levensvatbare zwangerschap moesten uitdragen. Doodzieke zwangere mensen die geen medische zorg ontvingen. De Facebook-pagina had binnen korte tijd 100.000 volgers en een bereik van miljoenen mensen per week.
De persoonlijke verhalen in de media maakten indruk: 43% van de kiezers gaf aan daardoor beïnvloed te zijn. Het verhaal van Savita Halappanavar bleef belangrijk: 8% van de Yes-stemmers zei later dat juist haar verhaal de doorslag gaf.
2. Één-op-één-gesprekken
De campagne leefde niet alleen online. Minstens zo belangrijk waren de offline gesprekken, in elke context en met iedereen. Op school, in de sportschool, in de auto, met een familielid, met vrienden, met buren. Overal in Ierland begonnen mensen te praten over iets waar jarenlang over gezwegen was.
Vrijwilligers werden aangemoedigd om in hun eigen omgeving het gesprek aan te gaan. Soms letterlijk aan de deur, maar net zo vaak met familieleden, vrienden of collega’s. Ze kwamen niet om te debatteren, maar om te luisteren: naar zorgen, naar twijfel, naar persoonlijke verhalen.
Die gesprekken veranderden de toon van het debat. Waar voorheen angst en schuld overheersten, ontstond nu begrip. Uit onderzoek bleek dat 39% van de kiezers die van mening veranderden, dat deed na een gesprek met iemand.
Wat we leren van Ierland
Met verhalen die raakten en gesprekken die verbinding brachten, bouwde Together for Yes een beweging die groter werd dan politiek. Op 25 mei 2018 stemde 66,4% van de Ieren vóór het schrappen van het Achtste Amendement. De opkomst was historisch hoog: 1,4 miljoen mensen stemden Yes.Het succes van Ierland leert ons hoe verandering echt ontstaat. Wat we daarvan kunnen leren?
- Luisteren werkt beter dan overtuigen. De Yes-campagne ontdekte dat mensen niet van mening veranderen door feiten, maar door empathie.
- Oordeelloos zijn opent deuren. Vrijwilligers leerden om niet in te gaan tegen religieuze overtuigingen of angsten, maar ze te erkennen. Daardoor bleven gesprekken open.
- Persoonlijke verhalen doorbreken vooroordelen. Echte verhalen van echte mensen raken dieper dan abstracte argumenten.
- Verandering komt van onderop. Niet politici, maar burgers brachten de beweging in gang.
Praat je met ons mee over migratie?
Wat Ierland kan, dat kunnen wij ook. De komende tijd gaan wij het gesprek aan over migratie. Migratie verdeelt de politiek én ons land. Wij vinden dat Nederland een veilige plek moet en kan zijn voor iedereen. Voor mensen die hier naar toe komen, maar ook voor de mensen die hier al zijn. Wij gaan niet langer in discussie, maar in gesprek. Zo zorgen we weer voor een Nederland voor iedereen. Praat je met ons mee?
